Νικηφόρος Λύτρας

Ο Νικηφόρος Λύτρας (Πύργος Τήνου 1832 – Αθήνα 13 Ιουνίου 1904) ήταν ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ζωγράφους και δασκάλους της ζωγραφικής κατά τον 19ο αιώνα. Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου και πρωτοπόρος στην διαμόρφωση της διδασκαλίας των Καλών Τεχνών στην Ελλάδα. Η πολυσήμαντη τέχνη του καλύπτει τα τρία τέταρτα του πρώτου αιώνα της ελληνικής αναγέννησης.

Βιογραφικό Σημείωμα

Ο Νικηφόρος Λύτρας ήταν γιος ενός λαϊκού μαρμαρογλύπτη, ο οποίος περιπλανήθηκε σ' όλες τις μεγάλες πόλεις τωνΒαλκανίων αναζητώντας την τύχη του και τελικά κατέληξε στην Τήνο. Ο πατέρας μετέδωσε στο γιο του τη μεγάλη αγάπη του προς την καλλιτεχνία και ο Νικηφόρος Λύτρας από μικρή ηλικία είχε εκπλήξει με το πλούσιο ταλέντο του όσους έτυχε να τον γνωρίσουν. Το 1850, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, πήγε στην Αθήνα μαζί με τον πατέρα του και γράφτηκε στο Σχολείο των Τεχνών (η μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών). Στο Σχολείο των Τεχνών, σπούδασε ζωγραφική με δασκάλους τον Γερμανό διευθυντή της Σχολής, Λουδοβίκο Θείρσιο (Λούντβιχ Τιρς, Ludwig Thiersch), τους αδερφούς Μαργαρίτη και τον Ιταλό Ραφφαέλο Τσέκκολι (Raffaelo Ceccoli). Ο Θείρσιος συγκινημένος από το πρώιμο φούντωμα της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας του Νικηφόρου Λύτρα, τον πήρε υπό την ιδιαίτερη και πατρική προστασία του και τον καθοδήγησε με επιτυχία στο δρόμο της μεγάλης καριέρας. Με την αποφοίτησή του, το 1856, ο Νικηφόρος Λύτρας ανέλαβε να διδάξει το μάθημα της Στοιχειώδους Γραφής στο ίδιο ίδρυμα. Το 1860, με υποτροφία του βασιλιά Όθωνα, πήγε στο Μόναχο για να σπουδάσει στη Βασιλική Ακαδημία των Καλών Τεχνών και έτσι βρέθηκε στην καρδιά της ευρωπαϊκήςκαλλιτεχνικής ζωής. Την εποχή εκείνη, στην πρωτεύουσα της Βαυαρίας ζωντάνευε ξανά ο αθηναϊκός 5ος αιώνας π.Χ.. Η τέχνη, που είχε πηγή τον αρχαίοκλασικισμό, βρισκόταν στην ακμή της. Μέσα σ' αυτή τη Σχολή και με δάσκαλό του τον Καρλ φον Πιλότυ (Karl von Piloty), ο οποίος ήταν βασικός εκπρόσωπος της ιστορικής ρεαλιστικής ζωγραφικής στη Γερμανία, ο Νικηφόρος Λύτρας ανέπτυξε στερεές ρίζες για την κατοπινή του εξέλιξη. Ο γαλατάς (1895). Λάδι σε καμβά, 53 εκ. x 37 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. Το 1862, με την έξωση του βασιλιά Όθωνα, το ελληνικό κράτος διέκοψε την υποτροφία που του χορηγούσε, αλλά ο εύπορος βαρώνος Σιμών Σίνας, πρέσβης της Ελλάδας στη Βιέννη, ανέλαβε τα έξοδα των σπουδών του. Το καλοκαίρι του 1865, λίγο πριν αναχωρήσει για την Ελλάδα, συνάντησε τον φίλο του Νικόλαο Γύζη, που μόλις είχε φθάσει στο Μόναχο για να σπουδάσει και αυτός κοντά στον Πιλότυ. Μαζί με τον Γύζη επισκέφθηκαν εκθέσεις και μουσεία και πήγαν για λίγες ημέρες στις εξοχές του Μονάχου, σε γραφικά χωριά της Βαυαρίας.

Ο γαλατάς (1895). Λάδι σε καμβά, 53 εκ. x 37 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου

Με την επιστροφή του στην Αθήνα, ο Λύτρας διορίστηκε καθηγητής στο Σχολείο Καλών Τεχνών, στην έδρα της Ζωγραφικής, την οποία κατείχε για 38 ολόκληρα χρόνια διδάσκοντας με υποδειγματική ευσυνειδησία και ζήλο. Το 1873, συντροφιά με τον Γύζη, έκανε ένα τρίμηνο ταξίδι στη Σμύρνη και τη Μικρά Ασία, όπου πλούτισε το ταλέντο του με ισχυρές και φωτεινές εντυπώσεις και με το ρυθμό ενός άλλου κόσμου. Εκεί προσπάθησε να γνωρίσει την επίδραση που είχε η Ανατολή πάνω στον κλασικισμό, ώστε να μπορέσει να μελετήσει το βυζαντινό ρυθμό που γεννήθηκε από την ένωση του κλασικισμού με την αραβική τέχνη. Τον επόμενο χρόνο (1874) πήγε πάλι στο Μόναχο και επέστρεψε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1875. Τον Σεπτέμβριο του 1876, μαζί με τον Γύζη, αναχώρησε και πάλι για το Μόναχο και τοΠαρίσι. Το 1879 επισκέφθηκε την Αίγυπτο και τον χειμώνα του ίδιου έτους παντρεύτηκε την Ειρήνη Κυριακίδη, κόρη εμπόρου από τη Σμύρνη. Τον επόμενο χρόνο γεννήθηκε το πρώτο από τα έξι παιδιά τους, ο Αντώνιος. Ακολουθούν τέσσερις ακόμα γιοι — ο Νικόλαος, ο Όθων, ο Περικλής και ο Λύσανδρος — και μία κόρη, η Χρυσαυγή. Ο γιος τουΝικόλαος έγινε κι αυτός ζωγράφος με πλούσιο και πολύ σημαντικό έργο. Ο Λύτρας εργάστηκε ευσυνείδητα και ως ζωγράφος και ως καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών και γνώρισε νωρίς την αναγνώριση και την δόξα. Οι ανεξάντλητοι θησαυροί της ψυχής του, η ευαισθησία και η ευρύτητα της καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασίας, έκαναν γόνιμη τη διδασκαλία του και τα αποτελέσματά της λαμπρά, δεδομένου ότι οι σημαντικότεροι καλλιτέχνες της νεότερης Ελλάδας υπήρξαν μαθητές του. Κοντά του μαθήτευσαν πολλοί ζωγράφοι, που αργότερα ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους και διακρίθηκαν, μεταξύ των οποίων ο Γεώργιος Ιακωβίδης, ο Πολυχρόνης Λεμπέσης, ο Περικλής Πανταζής, ο Γεώργιος Ροϊλός και ο Νικόλαος Βώκος. Πέθανε σε ηλικία 72 ετών το καλοκαίρι του 1904, μετά από σύντομη ασθένεια που εικάζεται ότι οφειλόταν σε δηλητηρίαση από τις χημικές ουσίες των χρωμάτων. Λίγους μήνες αργότερα, την έδρα του στο Σχολείο Καλών Τεχνών (Πολυτεχνείο), ανέλαβε ο παλαιός μαθητής του Γεώργιος Ιακωβίδης. 

Η Αντιγόνη εμπρός στο νεκρό Πολυνείκη (1865).[1] Λάδι σε καμβά, 100 εκ. x 157 εκ. Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%9B%CF%8D%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%82

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ

Έχει αποκληθεί από τους μελετητές « γενάρχης και πατριάρχης» της ελληνικής τέχνης ο Νικηφόρος Λύτρας, αυτός που είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο δημιουργός και δάσκαλος με καθαρά προσωπικές και γόνιμες διατυπώσεις. Γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1832 και πέθανε στην Αθήνα το 1904. Με σπουδές στο Σχολείο των τεχνών τα χρόνια 1850-56 και δασκάλους του το Ludwing Thierch, τους αδερφούς Μαργαρίτη και το Raffaelo Ceccoli, θα αρχίσει πολύ νωρίς την καλλιτεχνική του δραστηριότητα. Θα συνεχίσει τις σπουδές του στο Μόναχο με υποτροφία της ελληνικής κυβέρνησης τα χρόνια 1860- 1865. Με το γυρισμό του στην Ελλάδα το 1865 θα διοριστεί καθηγητής στην έδρα της Ανωτάτης Ζωγραφικής της καλλιτεχνικής Σχολής του Πολυτεχνείου, δηλαδή του Σχολείου των Τεχνών, όπου θα διδάξει 38 ολόκληρα χρόνια ως τη χρονιά του θανάτου του το 1904. Για τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα ο Λύτρας είναι μια από τις καθοριστικές φυσιογνωμίες της καλλιτεχνικής και πνευματικής ζωής, με το εργαστήριο του, κέντρο κάθε είδους δραστηριοτήτων, με μαθητές και φιλότεχνους κοντά του, πάντα δημιουργός και δάσκαλος. Ο Λύτρας, επίσημος προσωπογράφος της υψηλής κοινωνίας της Αθήνας έχει φιλοτεχνήσει ολόσωμα μνημειακά πορτρέτα μελών των οικογενειών Σερπιέρη, Καυτατζόγλου, διευθυντών της Εθνικής Τράπεζας και άλλων επιφανών Αθηναίων, που συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά δείγματα της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα. Οι εικονιζόμενοι, άντρες και γυναίκες, με τα διακριτικά γνωρίσματα της υπεροχής τους, αγέρωχο ύφος, πλούσια ρούχα, επιβλητικό περιβάλλον, προβάλλονται εντυπωσιακά μέσα στο ζωγραφικό χώρο, ενώ ο ζωγράφος με ψυχογραφική διεισδυτικότητα τονίζει τα ξεχωριστά στοιχεία κάθε προσωπογραφούμενου. Σε μία άλλη κατηγορία περισσότερο εμπορικών προσωπογραφιών και οι αισθητικές αξίες των πινάκων είναι περιορισμένες.
Οι ηθογραφίες του Λύτρα, είδος στο οποίο θεωρείται εισηγητής, ανταποκρίνονται στην κυρίαρχη ιδεολογία της αστικής τάξης της εποχής και στο γενικό αίτημα για την απόδειξη της ιστορικής συνέχειας των Ελλήνων. Τα δύο ταξίδια του στην Ανατολή, στη Μ. Ασία το 1873 με το φίλο του Γύζη και στην Αίγυπτο το 1879, πλουτίζουν τους πίνακές του με ανατολίτικα θέματα, αραπάκια, φελλάχες, χότζες, στοιχεία του τόσο προσφιλούς στη Δύση ανατολισμού. Ο Λύτρας δούλεψε ευσυνείδητα και ως ζωγράφος και ως καθηγητής στο Σχολείο Καλών Τεχνών. Κοντά του μαθήτεψαν πολλοί ζωγράφοι, που αργότερα ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους και διακρίθηκαν, όπως ο Γ. Ιακωβίδης, ο Π. Πανταζής, ο Γ. Ρόιλος, ο Ν. Βώκος. Γνώρισε νωρίς την αναγνώριση και τη δόξα. Η παρουσία του στις καλλιτεχνικές εκθέσεις της Αθήνας, είτε ως εκθέτη είτε ως κριτή, υπήρξε συνεχής. Εκπροσώπησε της Ελλάδα, μαζί με τους διάσημους συναδέλφους του, στις Παγκόσμιες Εκθέσεις του Παρισιού του 1855, 1867, 1878 και της Βιέννης του 1873. Παρασημοφορήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος το 1903.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΛΥΤΡΑ

1832 - Γέννηση του Νικηφόρου Λύτρα στο χωριό Πύργος της Τήνου. Ο πατέρας του, Αντώνιος Λύτρας, εργαζόταν ως λαϊκός μαρμαρογλύπτης.
1832/1850 - Περίοδος παραμονής στην Τήνο. Εκδήλωση της καλλιτεχνικής του έφεσης από μικρή ακόμα ηλικία.
1850/1856 - Ο Λύτρας σε ηλικία 18 ετών έρχεται στην Αθήνα. Φοίτηση στο τμήμα ζωγραφικής του Σχολείου Τεχνών στο Πολυτεχνείο.
1853/1855 - Ο Ν. Λύτρας βοηθός του Thiersch στην αγιογράφηση της ρωσικής εκκλησίας της Σωτήρας του Λυκοδήμου στην Αθήνα.
1850/1855 - Τακτικές διακρίσεις του Λύτρα σε ετήσιους διαγωνισμούς και εκθέσεις
1855- Εκθέτει έργο του στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι
1856/1858 - Ο Λύτρας μαζί με το Σπ. Χατζηγιαννόπουλο διδάσκουν στην Καλλιτεχνική Σχολή Ζωγραφικής το μάθημα της Στοιχειώδους Γραφής.
1860/1866 - Ο Λύτρας στο Μόναχο, στη βασιλική Ακαδημία των καλών τεχνών με υποτροφία της κυβέρνησης στα 28 του χρόνια.
1862 - Με την έξωση του Όθωνα διακόπτεται η υποτροφία που του έστελνε το κράτος. Ο εύπορος Βαρώνος Σιμών Σίνας, πρεσβευτής της Ελλάδος στη Βιέννη, αναλαμβάνει τα έξοδα των σπουδών του.
1865 - Συνάντηση στο Μόναχο με τον Νικόλαο Γύζη.
1865/1904 - Επιστροφή στην Αθήνα. Ο Λύτρας διορίζεται καθηγητής στο Σχολείο των Τεχνών, στην έδρα της Ανωτάτης ζωγραφικής, όπου παραμένει για 38 χρόνια.
1873 - Τρίμηνο ταξίδι με το Νικόλαο Γύζη στην Ανατολή και καταγραφή των εντυπώσεων τους σε σκίτσα και σπουδές.
1874 - Οι δύο φίλοι φεύγουν για το Μόναχο μέχρι τον Απρίλιο του 1875.
1876 - Ταξίδι του Λύτρα στο Μόναχο και στη συνέχεια μετάβαση στο Παρίσι μαζί με το Γύζη.
1879 - Ταξίδι στην Αίγυπτο. Το τελευταίο του μεγάλο ταξίδι.
1879 - Παντρεύεται την Ειρήνη Κυριακίδη, κόρη του Νικολάου Κυριακίδη, εμπόρου από τη Σμύρνη.
1880 - Ο Ν. Λύτρας και η ειρήνη Κυριακίδη αποκτούν το πρώτο από τα έξι παιδιά τους, τον Αντώνιο. Ακολουθούν ο Νικόλαος, ο Όθων, ο Περικλής, ο Λύσανδρος και η Χρυσαυγή.
1867/1903 - Συμμετοχή του Λύτρα σε εκθέσεις: Καλλιτεχνική έκθεση στην οικεία Μελά (1881), Διεθνείς εκθέσεις ( Παρίσι 1867, 1878, 1889, Παρίσι 1900 χάλκινο μετάλλιο για το « Σαρδελοπώλη» και το « Γαλατά», Βιέννη 1873, Μέγα Βραβείο), Πανελλήνιες στο Ζάππειο ( 1888, 1896), και εκθέσεις που οργανώνει τακτικά ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος « Παρνασσος» ( 1885, 1901, 1902, 1903.)
1904 - Ο Λύτρας πεθαίνει σε ηλικία 72 ετών μετά από σύντομη αρρώστια, που ίσως οφειλόταν σε δηλητηρίαση από χημικές ουσίες των χρωμάτων.
1909 - Μετά το θάνατό του επιλέχτηκε το έργο του, για να παρουσιαστεί στην έκθεση « Η σχολή του Piloty 1885-1886, στο Μόναχο στη γκαλερί Heinemann.
1933 - Μεγάλη αναδρομική έκθεση στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με 186 έργα του.

http://www.tinos.biz/culture/LITRAS.htm