Πλατεία Δημοκρατίας στο Περιστέρι
Αριστερά το Δημαρχείο, Δεξιά Εκκλησία Ευαγγελίστριας 
ο «Γυάλινος Τρούλος»  είναι ο Σταθμός Μετρό Περιστέρι.

Περιστέρι Αττικής

Tο Περιστέρι είναι ο κεντρικός και πολυπληθέστερος δήμος του Δυτικού Τομέα στο Αθηναϊκό Πεδίο της Αττικής και ένας από τους πολυπληθέστερους στην ελληνική επικράτεια. Η πόλη των 10.050 στρεμμάτων εκτείνεται 4,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του κέντρου της πρωτεύουσας μέχρι τους πρόποδες του ορεινού όγκου του Ποικίλου, επέκτασης του Όρους Αιγάλεω.

Η σύγχρονη ιστορία της ανάγεται στο 1922, λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ενώ εξακολουθεί να είναι από τους μεγαλύτερους Δήμους της Αθήνας. Ο πληθυσμός της πόλης το 2001 ανέρχεται σε 137.918 κατοίκους (πυκνότητα 13.723 άτομα / χμ²) Στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της πόλης συγκαταλέγεται η έντονη αστικοποίηση, η πυκνή δόμηση και η δημογραφική πολυφυλετικότητα. Δήμαρχος της πόλης είναι από το 2002 ο Ανδρέας Παχατουρίδης, ο οποίος επανεκλέχθηκε στις εκλογές του 2006, του 2010 και του 2014.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

Οι ονομασίες των περισσοτέρων εκ των οικισμών που δημιουργούνται προπολεμικά στο Περιστέρι προέρχονται από το είδος των κατοικιών, την καταγωγή ή την προέλευση των κατοίκων. Αρχικά, τα Άνω και Κάτω Γερμανικά, με φθηνές προκατασκευασμένες χαρακτηριστικές οικίες που ιδρύονται μετά την άφιξη προσφύγων οφείλουν την ονομασία τους στο γεγονός ότι η χρηματοδότησή τους γίνεται από τις αποζημιώσεις του Γερμανικού Κράτους για τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανικά συναντούμε και σε άλλες περιοχές της Αττικής, όπως στην Κοκκινιά.

Τα Κτιστά απαρτίζονται από λιθόκτιστα σπίτια στις συνοικίες Άνω και Κάτω Δημοτικά, καθώς και στην Χρυσαλλίδα. Οι συνοικισμοί Αρμενίων και Ποντίων που παίρνουν το όνομά τους από τη χώρα προέλευσης των κατοίκων τους ήταν στεγασμένοι σε ξύλινα παραπήγματα του Υπουργείου Προνοίας.

Το Παλαιό Περιστέρι που είναι συνοικισμός που πιθανότατα προϋπήρχε μεταξύ των Άνω και Κάτω Γερμανικών τοποθετείαι στις Παλιές Παράγκες, παραπήγματα που προϋπήρχαν των Γερμανικών. Τα Άνω και Κάτω Δημοτικά κατοικήθηκαν από πρόσφυγες που κατοικούσαν στο Δημοτικό Θέατρο των Αθηνών. Το Περιστέρι Α και ο συνοικισμός των Αναπήρων, καθώς και οι οικισμοί όπου κατοικούσαν γηγενείς, όπως η Κουνέα, ο Άγιος Ταξιάρχης, τα Ηπειρωτικά, η Ευαγγελίστρια, ο Άγιος Ιωάννης Θεολόγος κ.ά.

Για την ονομασία της πόλης δεν υπάρχει επίσημη εκδοχή, αξίζει όμως να παρατεθούν ορισμένες που αντλούνται από δημοσιεύματα τοπικών εφημερίδων. Η εβδομαδιαία εφημερίδα "Το Περιστέρι" υποστηρίζει ότι όταν η Αττική Γη χωρίστηκε σε δέκα φυλές, ο "Περιούσιος Δήμος Χολαργός" τοποθετείται στο σημερινό Περιστέρι ή γύρω από την περιοχή της "Κολοκυνθούς" (Αθήνα), περιοχή με ιδιαίτερη βλάστηση γύρω από το αρχαίο ποτάμι Κηφισού, από όπου καταγόταν ο Περικλής. Στην Τουρκοκρατία ο τόπος ανήκε στον "Περιστέρ-Αγά", το όνομα του οποίου δε γνωρίζουμε αν είναι πραγματικό ή δάνειο από τα αγριοπερίστερα που συνάγονταν στην περιοχή.

Άλλωστε στη γη αυτή έβοσκαν πολλά κοπάδια, τα οποία πήρε ο Αγάς μετά την απελευθέρωση. Έκτοτε η έκταση της περιοχής δόθηκε στον αγωνιστή Σούτσο και το 1866 πωλήθηκε στο Γάλλο Φορντιέρ και ακολούθως στον πατέρα του Μάνθου Μάσχα. Εκτός από τον αγωνιστή Σούτσο, σύμφωνα με την ίδια εφημερίδα έντονη δράση εμφάνισε και ο αγωνιστής Ζαχαρίτσας που κατείχε κτήματα που εκτείνονταν από την περιοχή του Αγίου Βασιλείου έως την Ανθούπολη. Κάτοχος κτημάτων ήταν και ο Λιούμης, διανοούμενος έφορος των Αθηνών, διάσπαρτα στο Περιστέρι και το Αιγάλεω και τα οποία κάποια στιγμή βγήκαν σε πλειστηριασμό και αγοράστηκαν από τον πατέρα του Μάσχα.

Στην περιοχή των Εκατοδένδρων, όνομα τοποθεσίας που υπάρχει έως σήμερα, δέσποζε το αρχονικό Μάσχα, από το οποίο πήρε το όνομά της η γειτονιά γύρω από το κτίσμα, μια εκκλησία και η αντίστοιχη εκλογική ενορία. Φαίνεται συνεπώς ότι τα πρώτα σπίτια της περιοχής κατασκευάστηκαν από τους αγρότες της περιοχής και τους βοσκούς.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

19ος αιώνας

Στα τέλη του 19ου αιώνα, μετά τη σταδιακή άνθιση του νεοελληνικού έθνους και την εδραίωση μιας σχετικής σταθερότητας στο πολιτειακό σύστημα της χώρας, αρχίζει να αναπτύσσεται η Επαρχία των Αθηνών του Νομού Αττικοβοιωτίας. Στα περίχωρα της Αθήνας εντοπίζεται και ένας μικρός οικισμός, το Περιστέρι, μεταξύ των 52 λοιπών οικισμών που την περιβάλλουν. Το 1835 η Αθήνα ανακηρύσσεται Δήμος της Ελλάδος επί βασιλείας του Γεωργίου του Α΄. Οι κάτοικοι του μικρού οικισμού ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ χρησιμοποιούν τα σκουπίδια των Αθηνών ως λίπασμα για τα χωράφια τους και άλλοι επιλέγουν να χρησιμοποιούν κάρα για τη μεταφορά των σκουπιδιών. Πρόκειται για φιλήσυχους πολίτες που διάγουν μια ήρεμη ζωή στο λόφο των αξιωματικών.

Μικρασιατική Καταστροφή

Το 1922 η Ελλάδα συνταράσσεται από τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας μετά το βίαιο διωγμό τους από τους Τούρκους κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η Αθήνα και τα περίχωρά της καθίστανται τόπος φιλοξενίας των προσφύγων για την διαμονή και περίθαλψή τους, ενώ η χώρα βρίσκεται σε αναβρασμό. Στήνονται οι πρώτοι πρόχειροι καταυλισμοί, ενώ πολλοί Αθηναίοι αρνούνται να τους δεχθούν στις γειτονιές τους. Ορισμένα παραπήγματα στήνονται και στον οικισμό του Περιστερίου, οπότε και παρατηρείται πληθυσμιακή έκρηξη στην περιοχή. Το 1923, το Τμήμα Στατιστικής του Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιας και Αντιλήψεως πραγματοποιεί απογραφή μεταξύ άλλων και στην Επαρχία της Αττικής, προκειμένοι να συγκεντρώσει στοιχεία για τον αριθμό των προσφύγων. Ο μεγαλύτερος όγκος των εκδιωχθέντων κατοικεί προσωρινά σε εκκλησίες, σχολεία, αποθήκες, ξύλινα παραπήγματα. Τότε δημιουργείται η Επιτροπή Αποκατάστασης των Προσφύγων (ΕΑΠ) με σκοπό τη διαχείριση δανείου που εγκρίνεται το 1923 από το εξωτερικό για τη δημιουργία παραγωγικών έργων και βιομηχανιών για την απασχόληση των προσφύγων.

Οι 12 κύριοι και 34 δευτερεύοντες προσφυγικοί οικισμοί που διαμορφώνονται από την ΕΑΠ και το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην περίοδο του μεσοπολέμου, αποδεικνύουν το γεωγραφικό διαχωρισμό των προσφύγων. Ο αποκλεισμός τους από συγκεκριμένες ζώνες είναι προμελετημένος από την ΕΑΠ, το κράτος και τους εμπνευστές των κηπουπόλεων. Ο χώρος της αστικής τάξης επεκτείνεται προς τα βορειοανατολικά του κέντρου της Αθήνας, δημιουργώντας κηπουπόλεις όπως η Φιλοθέη, το Ψυχικό και η Εκάλη.

Από την άλλη, το Περιστέρι, μαζί με τους συνοικισμούς του Βύρωνα, της Καισαριανής, της Νέας Ιωνίας, της Κοκκινιάς, Κορυδαλλού, Αιγάλεω, Χαϊδαρίου, Νέας Χαλκηδόνας αποτελούν τους κύριους προσφυγικούς συνοικισμούς των Αθηνών και Πειραιώς, που απέχουν 1-4 χιλιόμετρα από την οικοδομημένη πόλη. Οι οικισμοί δεν εντάσσονται σε σχέδιο οικοδομικής αποπεράτωσης των συνοικισμών από την ΕΑΠ και το κράτος.

Οι φορείς όμως του σχεδίου δεν κατορθώνουν να τηρήσουν την τάξη στην επερχόμενη πολεοδόμηση που στιγματίζει τις περιοχές αυτές και τη γενικότερη μεταπολεμική οικοδομική φιλοσοφία των Αθηνών.

Οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στις παραγκουπόλεις είναι αρκετά δύσκολες, αφού πέραν των υποτυπωδών συνθηκών υγιεινής, έρχονται συχνά αντιμέτωποι με πλημμύρες, πυρκαγιές, σκουπίδια, ανύπαρκτη συγκοινωνιακή κάλυψη, δυσοσμία, έλλειψη υδροδότησης κ.α. Παρά ταύτα, προσπαθούν με κόπο ψυχής να ανασυγκροτηθούν με τις μνήμες του παρελθόντος πολιτιστικού τους βίου, τη θρησκευτική έκφραση, την ανάπτυξη κοινωνικών δεσμών και τη δημιουργία συλλόγων για συναναστροφή. Οι πρόσφυγες τοποθετούν στο εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου την εικόνα του Αγιαντώνη που φέρνουν μαζί τους ως μοναδική αποσκευή από τον τόπο τους.

Το 1927 η χώρα φαίνεται να επουλώνει τις πληγές της σταδιακά από το οδυνηρό παρελθόν και μπαίνει σε μια περίοδο που πραγματοποιούνται πολλές θεσμικές αλλαγές. Η Αθήνα μετατρέπεται σταδιακά σε μία ωραία πόλη, με μαζική κατοίκηση. Το Περιστέρι εξακολουθεί να βρίσκεται σε μια πιο αργή ανάπτυξη δίνοντας την εικόνα μιας Αθήνας δύο ταχυτήτων.

Το 1930 το Περιστέρι εξακολουθεί να είναι ένας συνοικισμός με πολλά προβλήματα καθώς στερείται γενικού ρυμοτομικού σχεδιασμού καθώς εξυπηρετείται μόνο από μια λεωφόρο (Παναγή Τσαλδάρη) που συνδέει την περιοχή μέσω της Λεωφόρου Κηφισού με την Αθήνα. Όσον αφορά τους οικισμούς που φτάνουν βορειοδυτικά στο βουνό απαρτίζονται από καλύβες μέσα στα χωράφια. Οι περιοχές που βρίσκονται κοντά στον Κηφισό στολίζονται από περιβόλια και κήπους όπως η "Κουνέα", "Νέα Κολοκυνθού", "Άγιος Ιωάννης Θεολόγος-Μπουρνάζι" και εντάσσονται στη σημερινή βιομηχανική ζώνη, ενώ αξιωματικοί του ελληνικού στρατού κτίζουν σπίτια επάνω στο λόφο. Εκείνη την περίοδο η Αθήνα στιγματίζεται από την ανάπτυξη των πολυκατοικιών.

Μεσοπόλεμος

To 1933 το Περιστέρι αποσπάται από το Δήμο Αθηναίων και στις 18 Ιανουαρίου 1934 αναγνωρίζεται ως Δήμος, στον οποίο προσαρτώνται και οι όμοροι συνοικισμοί Χρυσαλλίς, Άνω και Κάτω Γερμανικά, Κτιστά, Πόντιοι, Αρμένιοι μαζί με το παραδοσιακό Περιστέρι. Τις 5 Νοεμβρίου 1933 ανακοινώνεται η ίδρυση της εταιρίας «Λιγνιτωρυχεία Αττικής Α.Ε.», με σκοπό την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων καρβούνου στη περιοχή. Οι εξορύξεις άρχισαν δύο χρόνια μετά.

Από τον Πειραιά και την Αθήνα, έως το 1936 εμφανίζονται 2.218 κατοικίες-διαμερίσματα εκ των οποίων οι 62 καταγράφονται στο Περιστέρι. Οι κάτοικοι δε της περιοχής απασχολούνται στα εργοστάσια ή με χειρωνακτικές εργασίες. Ανέρχονται περίπου σε 24.000 άτομα εκ των οποίων τα 3/4 του πληθυσμού είναι πρόσφυγες μαζί με εσωτερικούς μετανάστες και το 1/4 γηγενείς. Οι οικογένειες του Περιστερίου είναι πολυμελείς και άπορες, με μοναδικό περιουσιακό στοιχείο τις πλίνθινες κατοικίες τους που έκτιζαν μόνες τους. Η δεινή οικονομική κατάσταση αναγκάζει το Δήμο να προβαίνει σε έγκριση βοηθημάτων στις κοινωνικά ασθενέστερες ομάδες και με λαϊκά συσσίτια. Η Πόλη εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα υδροδότησης, κάτι που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τη ζωή των κατοίκων αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα με υδροφόρες των Αθηνών. Τα κατοικημένα ρέματα προκαλούν πλημμύρες.

Το 1934 αποφασίζεται η τμηματική καταβολή δαπανών για τη δημιουργία γεφυρών. Η αποχέτευση είναι υποτυπώδης, ενώ η ηλεκτροδότηση γίνεται επιλεκτικά. Οι λιγοστές οδικές αρτηρίες κατακλύζονται από κίνηση παρά την προσπάθεια διάνοιξης νέων σύμφωνα με το σχέδιο πόλεως. Στις 2/3/1937 αποφασίζεται η κατεδάφιση ξύλινων παραπηγμάτων για τη διάνοιξη δρόμων. Η αποζημίωση που αποφασίζεται να δοθεί ανέρχεται σε 2.000 δραχμές σε έκαστο βιοπαλαιστή. Τα δημοτικά σχολεία είναι τέσσερα, ενώ πολλά γυμνασιόπαιδα παρατούν το σχολείο καθώς δε λειτουργεί γυμνάσιο στην πόλη. Στήριξη στο πρόβλημα των αναλφάβητων δημοτών δίνει το Νυχτερινή Σχολή που λειτουργεί το 1936, μέσω χρηματοδότησης από την Εξωραϊστική Λέσχη Περιστερίου.

Το 1940 καταργούνται κάποιοι οικισμοί από το Δήμο και η οντότητα που παραμένει ως Περιστέρι αποσπάται από την Αττικοβοιωτία και προσαρτάται στην Αττική. Η σταδιακή συγκρότηση της Πόλης σκοντάφτει το 1940 στο ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και αργότερα του Εμφυλίου. Όπως πολλές πόλεις της Ελλάδας, έτσι και το Περιστέρι είχε τη δική του πορεία στο αντιστασιακό κίνημα. Συχνά διεξάγονταν μικρές και μεγάλες μάχες στην περιοχή όπως η Μάχη του 1944 στην Αγία Τριάδα όπου σκοτώνεται ο Διοικητής του 3ου Τάγματος του ΕΛΑΣ και επικεφαλής της μάχης, Καπετάν Έκτορας, προκειμένου να αποτραπεί η είσοδος των Γερμανών στην Πόλη. Στο Περιστέρι, ο ΕΛΑΣ δρα με τον 3ο και 4ο Λόχο και το ΕΑΜ με τηνίδρυση της Εθνικής Αλληλεγγύης ενισχύει τις οικογένειες των θυμάτων και μεριμνά για τη στήριξη των κατοίκων.

Οι μεγάλοι χώροι εργασίας και οι εργοστασιακές μονάδες της ευρύτερης περιοχής όπως το λιγνιτωρυχείο, το κλωστοϋφαντουργείο Λαναρά, η Γαλαζόπετρα στο Ποικίλο Όρος, η ΒΙΟ στο Μεταξουργείο κ.ά. προστατεύονταν από τον ΕΛΑΣ και το εργατικό ΕΑΜ. Γι' αυτό άλλωστε οι Ιταλοί και έπειτα οι Γερμανοί περνούσαν με ιδιαίτερη δυσκολία για να πάνε στο λιγνιτωρυχείο στο κάρβουνο που βρισκόταν πάνω από τη Λεωφόρο Θηβών.

Μια από τις πιο ηρωικές και αιματηρές σελίδες της ιστορίας της Πόλης αποτελεί το μπλόκο των Γερμανών στη συνοικία Λόφος Αξιωματικών στις 6/7/1944, όταν πάνω από 200 άτομα οδηγούνται σε στρατόπεδα της Αθήνας και της Γερμανίας.

Στο Περιστέρι καταφθάνουν δυνάμεις από του ΕΛΑΣ από την επαρχία, κυρίως από Πελοπόννησο, προκειμένου να πολεμήσουν στην αθηναϊκή σύγκρουση το Δεκέμβρη του 1944. Άνδρες και γυναίκες γίνουν το παρών σε αποστολές και ορισμένοι συνεχίζουν με την επάνοδο της δημοκρατίας να δραστηριοποιούνται στην τοπική κοινωνία.

Η κατάσταση στους συνοικισμούς και μετά τον πόλεμο εξακολουθεί να είναι άσχημη λόγω των πλημμυρών και της έλλειψης ηλεκτροφωτισμού. Οι ασθένειες, η φτώχεια, η απώλεια αγαπημένων προσώπων συνθέτουν το σκοτεινό τοπίο της ζωής στην πόλη, με τους δημότες να στηρίζονται πολλές φορές στις επιχορηγήσεις του Δήμου ανάλογα με την πολιτική τους ταυτότητα. Πολλοί επαρχιώτες εκδιώκονται από τις τοπικές κοινωνίες τους και αναζητούν φθηνή κατοικία κοντά στην Αθήνα. Επιλέγουν το Περιστέρι για τα οικονομικά του οικόπεδα και ξεκινάει κάπως έτσι ένα δεύτερο κύμα μαζικής δόμησης με Θεσσαλούς, Ηπειρώτες, Πελοποννήσιους και Κρητικούς.

Συνέχεια…

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B9_%CE%91%CF%84%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82